Waarom Wolbroeken Werken
Let op: het artikel heeft een behoorlijk hoog nerd gehalte
Regelmatig krijg ik appjes of mailtjes van ouders die om raad voor de nacht vragen. Ze komen de nacht niet droog door, pyjama’s en slaapzakken die vochtig worden en kindjes die daar wakker van worden. De lol van wasbaar luieren is er dan snel af. Gelukkig is er een oplossing die in 99% van de gevallen werkt: de wolbroek! Toch zijn ouders vaak huiverig om met een wolbroek te beginnen. Het lanoliseren lijkt veel gedoe, en hoe moet je wol nu eigenlijk wassen? Andere ouders zijn sceptisch. Hoe kan een gebreide wolbroek met duidelijk zichtbare gaatjes er in nu beter waterdicht zijn dan een overbroekje van PUL? Dat heb ik voor je uitgezocht!
Voor je verder leest: Zoek je informatie over hoe je je wolbroek moet lanoliseren? Lees hier dan verder.
Wat is wol?
Wol is onderdeel van de vacht van verschillende dieren, zoals schapen en het angora konijn. Wol beschermt de huid van het dier tegen invloeden van buitenaf en reguleert de temperatuur. Als je een wolvezel onder de microscoop bekijkt, zie je dat de vezel schubben heeft. Ter vergelijking, een synthetische draad is helemaal glad.
Als je een wolvezel doormidden snijd, zie je dat deze uit maar liefst 4 lagen bestaat. Elke laag heeft z’n specifieke eigenschap, waar je hieronder meer over leest. Bij elke laag zoom ik in op wat de eigenschap voor het schaap en de wolbroek betekent.
Hierboven zie je een synthetische vezel en een wolvezel, gezien onder de microscoop.
De 4 lagen van een wolvezel
1. De buitenste laag: Schubben
De schubben staan allemaal dezelfde kant op, als de wol nog aan het schaap zit zijn de schubben allemaal naar buiten gericht. Door de schubben blijven takjes en andere zaken in de vacht van het schaap hangen, en kan hij ongestoord door doornige struiken lopen zonder z’n huid te beschadigen. Mensen maken gebruik van de schubben bij het vervilten van wol: de schubben van twee vezels haken bij het vervilten in elkaar, waardoor ze aan elkaar vast komen te zitten. Ditzelfde gebeurt bij het gebruik van de wolbroek, door het dragen vervilt de wolbroek iets, waardoor het breiwerk dichter wordt en zich precies naar de bouw van je kindje vormt.
De schubben bevatten een laagje vet (lanoline), wat er samen met de dakpansgewijs geplaatste schubben voor zorgt dat water van de vezel afstroomt. Hierdoor wordt de vacht van het schaap niet te zwaar bij een regenbui, en is een wolbroek ook waterafstotend.
Hoe zit dat dan met de claim dat een wolbroek tot 40% van z’n eigen gewicht aan vocht op kan nemen? Dat komt omdat de schubben alleen vloeibaar water tegenhouden. Waterdamp (gasvorm) kan er zonder probleem tussendoor. De wolbroek neemt dus alleen vocht op dat uit de wasbare luier verdampt. De nachtluier moet altijd zelf voldoende absorptievermogen hebben.
De waterdamp brengt ons bij de binnenkant van de wolvezel, de cortex.
Het binnenwerk: de Cortex
Onder de schubben ligt de cortex, 90% van de wolvezel bestaat hieruit. De cortex bevat twee soorten cellen, die allebei anders op water reageren. De ene cel zet namelijk uit als er waterdamp binnenkomt, de ander krimpt. Hierdoor krult de wolvezel, en vormt een isolatielaag waardoor het schaap de warmte in z’n vacht vast kan houden.
We hebben nu 1 laag gehad, en weten waarom wol waterafstotend is, waarom het toch 40% van z’n eigen gewicht aan vocht kan opnemen, en waarom wol krult. Tot nu toe nog prima te volgen toch? Goed, dan duiken we verder de diepte in! Want die cortex bestaat uit maar liefst 3 lagen met elk hun eigen eigenschap.
Doorsnede van een wolvezel. Bron: Universiteit van Waikoto
2. Het cel membraan complex: het cement van de vezel
Waterdamp dat tussen de schubben doorkomt, komt dan bij een membraan uit. Dit is het huidje van de cellen in de cortex (het binnenwerk van de vezel). Het membraan houdt de cellen bij elkaar. Dit membraan bestaat uit eiwitten en vetten. Eiwitten en vooral vetten lossen goed op in zeep… dit is gelijk de reden waarom je wol niet met ‘normaal’ wasmiddel mag wassen. Het lost delen van de vezel letterlijk op! Daarnaast binden de eiwitten en vetten goed met kleurstof, dus als je een mooie rode, roze, gele of blauwe wolbroek hebt, weet je nu waar die kleurstof in het vezel zich bevindt?
3. De Matrix: de waterslurper
Het membraan van laag 2 houdt de matrix bij elkaar (denken jullie nu ook gelijk aan de film The Matrix??). De matrix bestaat uit voornamelijk eiwitten met veel zwavel er aan. En dat zwavel is belangrijk, want het bindt heel goed met water. Het is dan ook de matrix waar die 40% waterdamp heen gaat als wol water absorbeert. En dat doet het zonder dat de wol nat aanvoelt.
Leg je de wolbroek na gebruik ‘te luchten’, dan laat je dus het waterdamp uit die matrix verdampen.
Voor de fans van wollen kleding nog een leuk nerd feitje: het opnemen en verdampen van water in de matrix zorgt voor de temperatuurregulatie van wol. Voor het verdampen van water uit de wol is energie nodig, dus de wol koelt dan af. Neemt wol vocht op, dan komt er energie vrij en dus warmte.
Nu dacht je er wel te zijn… nou, we duiken nog 1 laagje verder de diepte in, naar de microfibril.
4. De microfibril: de ruggengraat van de vezel
Mocht je je afvragen waarom wol zo sterk is? Het antwoord vind je bij de microfibril. Dit is een lange keten van 2 om elkaar draaiende molecuulketens. Deze keten is nagenoeg onbreekbaar en kan niet blijvend van vorm veranderen. Om deze reden kreukt een wollen kledingstuk niet, en kan de vacht van een schaap zo lang worden.
Nou, dat waren details genoeg denk ik! Ik vond het super interessant om uit te zoeken waarom wol nu zulke fijne eigenschappen heeft, en waarom wolbroeken zo goed werken over de nachtluier.
Heb je opmerkingen of aanvullingen? Stuur ons een bericht via de chatknop.
Overtuigd van de werking van wol en wil je zelf eens een wolbroek uitproberen? Met onze wolbroeken voordeelset haal je in 1x alles in huis wat je nodig hebt!
Bron: https://www.sciencelearn.org.nz/resources/875-wool-fibre-properties
